Door: Maureen Vreeburg
Zoals sommigen van jullie weten ben ik twee maanden geleden begonnen met de opleiding Film- en Literatuurwetenschappen. Ik krijg hier zoveel informatie binnen. Helaas betekent dat wel dat ik enorm druk ben, maar daarnaast betekent het ook dat ik veel nieuwe kennis opdoe over film! Ik heb momenteel drie film vakken: Cinema: Realisme en Modernisme, Beeld analyse (filmnarratologie) en Filmgenres.
Ik ben erg enthousiast geworden over de Italiaanse filmstroming 'neorealisme'.
Tekening door: Maureen Vreeburg & Tony Remmel
Ten eerste wil ik zeggen dat films eigenlijk geen stromingen hebben zoals literatuur dat heeft. Daarom is stroming ook niet het perfecte woord, tendens is eigenlijk een beter woord: een film tendens. Vanaf het begin van de opkomst van de film zijn filmmakers al bezig met experimenteren en nieuwe mogelijkheden ontdekken. Hollywood werd al vrij snel na de opkomst van film een belangrijke en enorm invloedrijke bron van films. Met de gigantische studio’s die daar gecreëerd werden hadden ze monopolies op de filmtheaters in het hele land. In Europa kwamen filmmakers op die zich gingen afzetten tegen Hollywood. Ze hadden kritiek op het manipulerende en bombastische van Hollywood cinema. Zo had je in Frankrijk in de jaren 30 de opkomst van poëtisch realisme, de voorloper van neorealisme. De stroming lengte nadruk op juist lange, trage shots, om te streven naar authenticiteit.
Neorealisme kwam op in het midden van de jaren 40. De historische context is bij deze tendens erg belangrijk. In de jaren 20 kwam Mussolini in beeld. Hij kreeg de macht met het fascisme en bezette bijna heel Italië. Hij speelde echter ook een belangrijke rol in de filmindustrie van Italië. Vóór Mussolini was de Italiaanse cinema vrij klein in Europa. Er werden een handjevol films geproduceerd. Mussolini zag de kracht van films in voor propaganda doeleinden en met die intentie heeft hij Italiaanse cinema veel groter gemaakt. Hij liet gigantische studio's bouwen en financierde het maken van een filmschool en filmproductiebedrijf.
Toen kwam WOII in de jaren 40 en Mussolini sleurde Italië er in mee. Veel studio's werden verwoest en de oorlog liet een spoor van verval achter zich in o.a. Italië.
Tegen het einde van de oorlog verloor Mussolini de macht en kwam er ruimte voor meer vrijheid in de filmindustrie. Filmmakers in Italië gingen films produceren die een tegenreactie waren op Mussolini's fascisme. De films waren geïnspireerd door het poëtisch realisme, ook doordat meerdere Italiaanse filmmakers in de leer waren geweest van Franse filmmakers zoals Jean Renoir. Deze films vormden het Italiaanse Neorealisme. De films legden nadruk op de armoede in het land en maakten veelal gebruik van non-professionele acteurs. Ook filmden ze op locatie in plaats van in studio's. Het motto was: 'take the cameras out of the studios and into the streets!' Dit kwam ook deels voort uit noodzaak vanwege de verwoesting van het grootste deel van de studio's. Neorealisten streefden naar het zo goed mogelijk vastleggen van de realiteit hoe die is. Voor hen was dit de essentie van cinema.
Ik wil 3 neorealisme films die ik zelf gekeken heb aanraden:
Ladri di biciclette (Vittorio De Sica, 1948)
Deze film gaat over een arme vader met een schattig zoontje (in het echt zijn het ook vader en zoon). De vader vindt eigenlijk een baan waarvoor hij een fiets nodig heeft. Door beddengoed te verkopen rapen ze net genoeg geld bij elkaar om een fiets te kopen. Op de eerste werkdag van de vader (hij heeft als baan dat hij posters op moet hangen door de hele stad heen) parkeert hij rustig zijn fiets en gaat op een ladder staan om een poster op te plakken. Alleen, dan wordt zijn fiets gestolen! Hij rent er snel achteraan, maar het is al te laat. Wanhopig gaat hij met zijn zoontje op zoek naar deze fietsendief..
Bron: Ente Nazionale Industrie Cinematografiche
La Terra Trema (Luchino Visconti, 1947)
Deze film speelt zich af in een vissersdorp op Sicilië en focust zich op een familie waarin de mannen vissers zijn en daarmee hun brood moeten verdienen. De vissers werken in dienst van een visbedrijf. Er is veel ongelijkheid tussen de vissers en de verkopers en op een dag zijn de jonge mannen uit de familie er klaar mee en besluiten ze voor hun zelf te beginnen. Hoe dit uitpakt verklap ik niet, want deze film moet je echt zien. Duidelijke kenmerken van neorealisme zijn terug te zien in de film: het authentieke dialect van dit Siciliaanse dorp wordt gebruikt, de acteurs zijn vooral personen uit het dorp zelf en de film is in het dorp zelf opgenomen.
Roma città aperta (Roberto Rosselini, 1947)
Deze film, opgenomen vlak na de oorlog, speelt zich af in Rome tijdens de tweede wereldoorlog. Het verval van Rome te zien in deze film zijn nog echte sporen van de oorlog. De film volgt een aantal personages, waaronder een priester die een verzetsstrijder probeert te helpen ontsnappen. Dit is geen vrolijke film, allesbehalve, maar het geeft je wel een goed beeld van hoe Rome er uitzag in die tijd en is dus heel realistisch.
Wat ik zelf zo indrukwekkend vond aan deze films is vooral dat heel anders is dan waar ik vooral veel over weet, Hollywood. Deze films zetten zich juist af tegen Hollywood en de filmmakers hebben een heel andere kijk op cinema. Dit vond ik heel interessant. Ook het feit dat neorealisten juist licht wilden schijnen op armoede, wat zo’n groot probleem was in die tijd, vind ik fantastisch. Er zit ook een heel debat aan vast binnen realisme in cinema over de spanning tussen film en de fysieke werkelijkheid, maar dat is wat te ingewikkeld om even over uit te wijken. Wel wil ik zeggen dat het zeker de moeite waard is om je in de filosofie rondom film te verdiepen en kijken wat er gezegd is over cinema door de jaren heen. Zo leerde ik over een beroemde filmcriticus die veel geschreven heeft over de essentie van cinema: André Bazin. En nu lees ik ook veel van David Bordwell & Kristin Thompson, ook een aanrader!
Bron van onderzoek:
- David Cook’s Wartime & Postwar Cinema: Italy & the US
Fantastische films!