Door Marre Pieper
Sinds het begin van de mensheid zijn mensen al geïntrigeerd door labyrinten. De grieken hadden de mythe van de minotaurus in het ondergrondse labyrint. Het doolhof was gebouwd door meester architect Daedalus voor Koning Midas en het was de manier voor dappere mannen om te laten zien dat zij slim genoeg waren om te trouwen met de dochter van Koning Midas. Alleen met hulp kon de Griekse held Theseus zijn weg er weer uit vinden. Het oneindig doorlopen van gangen die nergens naartoe leiden werd daarna ook veel gebruikt in moderne media als metafoor. Soms is het een letterlijk doolhof zoals in de film Labyrinth (1986) maar het kan ook een figuurlijk doolhof zijn. Jij als kijker loopt zelf door eindeloze gangen denkend dat je weet waar je heen loopt, maar plots is er een plottwist en sta je voor een doodlopend stuk. Christopher Nolan is een regisseur waarvan de films alleen maar labyrinten zijn met bochten en gangen die jou elke keer als kijker weer op het verkeerde been zet. Hij is by far mijn favoriete regisseur en ik zal jullie uitleggen waarom.
Tekening door: Marre Pieper
Maar eerst: wie is Christopher Nolan? Hij werd geboren op 30 juli 1970 in Londen. Met een Engelse vader en Amerikaanse moeder bracht hij zijn jeugd veel door in beide landen. Al van jongs af aan was hij bezig met films en was hij geobsedeerd door het concept van tijd en identiteit. Na het afronden van de studie Engelse literatuur bij University College London begon Nolan aan het maken van zijn eerste feature film Following (1998). Terwijl de film nog draaide in de bioscopen begon Nolan al aan zijn tweede film, Memento (2000). Deze film was een enorm internationaal succes en hij verdiende er een nominatie voor van best screenwriter bij de Academy Awards. Daarna maakte hij nog negen andere films, de ene een nog beter succes dan de vorige. Ondanks dat hij maar elf films heeft gemaakt, heeft hij het toch voor elkaar gekregen dat zijn films wel meer dan 5 miljard dollar hebben opgebracht. Dit zorgt ervoor dat Nolan, altijd met een script die hij heeft geschreven of aan mee heeft geholpen, bij elke filmstudio kan aankloppen om financiering te krijgen. Ik kan je vertellen dat er niet veel regisseurs zijn die die luxe hebben in Hollywood. Deze luxe komt ook omdat Christopher Nolan een regisseur is die heel erg betrokken is bij elk aspect van het maken van zijn films.
Dit begon al bij zijn eerste film Following. De film gaat over een schrijver die in Londen woont en een vreemde stalkt om ideeën te krijgen voor zijn boek. Op een gegeven moment volgt hij een man en raakt hij geobsedeerd. Dit zorgt ervoor dat hij op een donker pad terecht komt. Omdat hij natuurlijk net klaar was met studeren moest de film zo goedkoop mogelijk. Elk weekend propten de cast en crew zich in een autootje en reden ze naar de filmlocatie. De scènes werden van te voren goed geoefend zodat ze maar één of twee takes nodig hadden. Dit scheelde én tijd én vooral filmrol. Het duurste product van de productie, een artikel waar Nolan zelf voor betaalde met het salaris wat hij verdiende door de weeks. Door het lage budget was er geen mogelijkheid voor professionele lampen dus moest Nolan gebruik maken van het natuurlijke licht. Ook had Nolan geen geld om veel mensen te betalen dus was hij de regisseur, scriptschrijver en fotograaf. Ook hielp hij mee bij het editen en de productie. Vanaf de eerste film van Nolan kun je al goed zien dat hij het idee van je eigen identiteit heel fascinerend vind, iets wat je later nog veel terug ziet in zijn andere films. Ook begint hij hier al met het maken van een labyrint voor de kijker. Als je denkt te weten dat het pad naar rechts gaat is er opeens een scherpe bocht naar links.
De tweede film van Nolan is een nog groter labyrint. Memento gaat over Leonard die de moordenaar probeert te vangen van zijn vrouw. Het enige nadeel? Hij heeft een unieke vorm van geheugenverlies opgelopen waar hij wel alles kan herinneren van vóór de moord, maar hij kan niet herinneren wat er vijftien minuten geleden is gebeurd. Deze film is gebaseerd op een kort verhaal wat zijn broer Jonathan heeft geschreven, een verhaal waar Christopher jaloers op was dat hij het zelf niet had geschreven. Gelukkig mocht Christopher het verhaal gebruiken voor de film, want Memento heeft ervoor gezorgd dat Nolan in de schijnwerpers kwam. Het unieke van deze film is dat jij als kijker samen met Leonard erachter moet komen wat er gebeurd is. Jij weet zelf niet meer wat hij weet, het enige wat je weet komt van de tatoeages op het lichaam van Leonard en polaroids. Omdat je stukje voor stukje komt te weten wat er is gebeurd is het net alsof je de film in de verkeerde volgorde kijkt. Je begint bij het einde en moet te weten komen wat er in het begin is gebeurd. Nolan heeft dit zo goed gedaan dat deze film wordt gezien als een van de beste films die is gemaakt in de vroege 2000’s.
Ondanks dat Nolan eigenlijk alleen maar onafhankelijke films maakt, heeft DC Comics hem toch gestrikt voor een trilogie over de superheld Batman. Deze films brengen een unieke donkere kijk naar superheldenfilms die nog helemaal niet was voorgekomen in superheldenfilms. Ondanks dat ik vind dat Marvel betere films maakt, blijft The Dark Knight trilogie (2005-2012) mijn favoriete superhelden film. Je zit de hele film op je puntje van je stoel en ik kon gewoon niet raden waar het heenging. Deze trilogie heeft Nolan veel commercieel succes gebracht waardoor hij met groter budget meer onafhankelijke films kon maken. De film Inception (2010) is denk ik de film waar je het meest duidelijk kan zien dat Nolan's films zijn geschreven als een labyrint voor de kijker. De film gaat over Cobb die een dief is en geheimen steelt uit mensen hun onderbewustzijn. Cobb krijgt de kans om zijn strafblad kwijt te schelden als hij het tegenovergestelde doet en juist een idee plant in iemands onderbewustzijn. Als het lukt is het de perfecte misdrijf, maar wat gaat het Cobb kosten? De karakters uit de film moeten hun weg vinden door het hoofd van andere mensen, een plek die eruit ziet als een doolhof en waar de karakter de juiste weg moeten vinden naar het midden waar het geheim zich bevindt. Inception is ook de meest besproken film van Nolan. Er zijn miljoenen forums te vinden online waar mensen discussies voeren over de betekenis van de film en een weg proberen te vinden uit het labyrint. Al zijn films hebben enorm veel lagen en symboliek waarvan ik nog maar het puntje van de ijsberg heb ontdekt. Dit vind ik zo mooi aan zijn films, dat als je hen hebt gezien dan blijven die nog zo lang bij je.
De films van Christopher Nolan kun je allemaal zien als een labyrint. Het lijkt een normale film wanneer je begint maar hoe dieper je gaat, hoe meer bochten en doodlopende gangen je tegenkomt. En als het je lukt om uit het labyrint te komen dan blijft het zolang nog in je hoofd zitten dat je twijfelt of je wel echt bent ontsnapt uit het labyrint van Christopher Nolan.